U zagrebačkom Muzeju prekinutih veza prošle je sedmice predstavljen film rediteljke Dane Budisavljević „Dnevnik Diane Budisavljević”, koji donosi istinitu priču o hrabrom podvigu Austrijanke Diane Budisavljević koja je svojom Akcijom DB tokom Drugog svetskog rata od sigurne smrti spasila više od deset hiljade dece.
Film će imati premijeru na Pulskom filmskom festivalu 18. jula u Areni, a potom će biti prikazan na Motovun Film Festivalu i u sklopu Splitskog ljeta. Film je nastao kao koprodukcija Hrvatske, Slovenije i Srbije, uz podršku, između ostalih, i Filmskog centra Srbije.
Diana Budisavljević sa suprugom lekarom, ćerkama i tek rođenom unukom živi životom zagrebačke visoke građanske klase. U jesen 1941. doznaje da Jevrejke i Srpkinje s decom odvode u logore gde umiru od gladi i bolesti. Jevrejska opština šalje pomoć Jevrejke, ali o Srpkinjama se niko ne brine. Koristeći svoje austrijsko poreklo, Diana apeluje na vlast, crkvu i Crveni krst da spase barem decu. Niko od njih ne želi preuzeti odgovornost. S nekolicinom prijatelja u svom stanu prikuplja pomoć i organiziuje akciju kojom će do kraja rata od sigurne smrti biti spašeno više od 10.000 dece. Među njima su i Živko, Milorad, Zorka i Nada koji se gotovo 80 godina kasnije vraćaju u logore svog djetinjstva i tek tada spoznaju da život duguju nepokolebljivoj snazi jedne žene. Svesna da će i rat jednom proći, Diana je pomno vodila kartoteku dečjih sudbina, no nju će joj bespovratno otuđiti komunistička vlast 1945. kada njeno germansko i građansko poreklo postaju nepoželjni. Zahvaljujući Dianinom dnevniku, koji je nakon njene smrti pronašla unuka, rasvetljena je herojska uloga žene uverene da njen život nije vredniji od života nedužno progonjenih.
O filmu su tom prilikom govorile redatellka Dana Budisavljević, glumica Alma Prica, te Olinka Vištica iz produkcijske kuće Hulahop.
–Diana Budisavljević bila je drugačija heroina. Nije bacala bombe, nosila pištolj, niti bila ilegalka, već gospođa iz visoke klase koja je sasvim drugim sredstvima krenula u riskantnu akciju. Upornošću, nepristajanjem na ‘ne’ zapravo je bila rodonačelnica onoga što danas zovemo građanski aktivizam, izjavila je redateljica Dana Budisavljević istaknuvši da je za priču o Dianinoj velikoj akciji doznala iz njenog Dnevnika koji joj je pre desetak godina dala tadašnja upravnica Spomen područja Jasenovac Nataša Jovičić.
–Ovo je bio najzahtevniji autorski proces u kojm sam učestvovala. Morala sam da savladamnova znanja i vještine kako bih se mogla nositi s tako velikim projektom. Zato je sve trajalo skoro deset godina, ali rezultat je konačno tu. Kada ulazite u toliko kontroverznu i osetljivu temu, morate se uveriti da se sve tako dogodilo i morate pronaći filmski jezik koji može preneti tako veliku priču’, rekla je Dana Budisavljević kojoj je ovo prvi celovečernji film, a ranije je snimila dokumentarne filmove Nije ti život pjesma Havaja, kao i Sve pet.
–Diani su 1945. oduzeli kartoteku koju je brižljivo gradila kako bi djeca nakon rata mogla pronaći roditelje i zabranili su joj daljnji rad, pa ona odlazi u potpunu anionimnost. Nakon svog tog napora, rizika i žrtve to što su joj sve oduzeli toliko ju je to bolelo da više nikada nije govorila o onome što se događalo, a dnevnik je pronašla njena unuka Silvija Szabo tek nakon Dianine smrti 1978. godine’, napomenula je rediteljka.
Producentkinja Olinka Vištica istakla je da su godine rada na filmu pre svega bile ambiciozan istorijsko-istraživački projekt u službi filma.
-Kako drugačije nazvati višegodišnji rad istoričarakoje je predvodio Silvestar Mileta, u kojem su pregledane tisuće stranica arhiva, zabeležene stotine sati intervjua i sakupljeni vrijedni materijali koji su Dani omogućili da na vjerodostojan način istrgne priču o Diani iz zaborava, ispuni je kockicama sjećanja, sagradi mozaik Zagreba tog doba, ljudi koji su u njemu živeli’, rekla je Vištica dodavši da je s druge strane kamere, uz redateljicu debitanticu, radio vrsni snimatelj Jasenko Rasol i montažer Marko Ferković.
–Ovo je ujedno i prvi celovečernji film za Hulahop kojim se naša producentkinja Miljenka Čogelja hrabro uhvatila u koštac. Mislim da ćete se nakon premijere na Pulskom filmskom festivalu uveriti da su na filmu i u filmskom vremenu, s ogromnim emotivnim nabojem i vizualnom snagom uspeli napraviti ono što je u realnom vremenu nemoguće: spojiti nespojivo, združiti ono što je povijest nepravedno i nepovratno razdružila: Dianu i djecu koja povratkom na mesta patnje i tragedije saznaju da duguju svoj život hrabrosti i nesebičnosti jedne žene’, zaključila je Olinka Vištica.
Glumica Alma Prica, koja otelotvoruje lik Diane Budisavljević, film je pogledala noć pre zagrebačkog predstavljanja i nije krila uzbuđenje.
–Diana je bila dokaz obrane ljudskosti, neto ko je u takvim okolnostima pokrenuo akciju, išao protiv svega što je spoljno I što ometa, što onemogućava i samo je imala pred očima sudbinu te dece i ljudi. Film sam pogledala sinoć i jako me dirnuo, posebno prisustvo te dece, danas ljudi trećeg doba, koji bez velike dramatike pričaju o svojim sećanjima. Videla sam koliko je to jedna strašna trauma koje se ne sećaju ali je upisana u njihova tela. Možemo biti ponosni i srećni da je takva žena postojala u našem gradu’, rekla je Prica.
Uz nju, u filmu učestvuju neka od najzanimljivijih glumačkih imena regiona, poput Igora Samobora, Ermina Brava, Arete Ćurković, Krešimira Mikića, Mirjane Karanović, Vilima Matule, Urše Raukar, Biserke Ipše, Tihomira Stanića i dr.
Dana Budisavljević potpisuje režiju i scenario a koscenaristkinja je Jelena Paljan. Direktor fotografije je Jasenko Rasol, scenografi Dušan Milavec i Ivo Hušnjak, kostimografkinja Martina Franić, a majstorica maske Dušica Vuksanović.
Producentkinje filma su Miljenka Čogelja i Olinka Vištica iz produkcijske kuće Hulahop, a koproducenti Vlado Bulajić iz slovenskog December filma i Snežana Penev iz srpske produkcije This and That.
Sufinansiranje filma podržali su Hrvatski audiovizualni centar, Slovenski filmski center, Filmski centar Srbije, Savet Evrope Eurimages, te program MEDIA, te Hrvatska radio televizija (HRT).
Dana Budisavljević je rođena 1975. u Zagrebu. Diplomirala je na Odseku za filmsku i TV montažu Akademije dramskih umjetnosti u Zagrebu. Radila kao montažerka, asistentkinja produkcije i organizatorka filmskih festivala. Debitiovala kao redateljka dokumentarnim filmom Sve 5! , a širu popularnost stekla porodičnom filmom o coming out-u Nije ti život pjesma Havaja. Kao producentkinja potpisuje dokumentarni serijal Betonski spavači Saše Bana, filmove Lijepo mi je s tobom znaš Eve Kraljević, Onda vidim Tanju Juraja Lerotića i druge. Dnevnik Diane Budisavljević je njen prvi autorski dugometražni film.
Z. J.