NASLOV FILMA: Bugarski san SCENARIO I REŽIJA: Srđan Šarenac TRAJANJE: 51’ ZEMLJA: Srbija GODINA: 2019.
Dokumentarni film „Bugarski san“ reditelja Srđana Šarenca predstavlja dirljivu priču o Petri Kalenbah, šezdesetogodišnjoj Nemici iz Hamburga, koja zbog male penzije u Nemačkoj donosi odluku da se preseli u Bugarsku. Petra je vezana za svog starog psa Lunu, koja boluje od artritisa i zbog toga ne doživi gazdaričino preseljenje. Petra je usamljena, amaterska slikarka čiji neobičan stan govori puno o njenom unutrašnjem životu. Selidba u Bugarsku, sem egzistencijalnih razloga, motivisana je i njenom platonskom ljubavnom vezom sa Dimitrom iz Bugarske, čovekom koga u filmu vidimo samo na fotografijama, a koji sa Petrom prekida odnos u trenutku njenog preseljenja u Kavarnu, siromašno mesto blizu bugarske obale.
U pogledu režije, „Bugarski san“ je u prvom delu postavljen u klasičnom maniru, na trenutke noseći odlike televizijskog pristupa dokumentarnom filmu. Uvođenjem drugih (doduše retkih) likova iz Petrinog okruženja, film na polju režije postaje razigraniji, te se primiče glavnoj junakinji bliže no što je to u razloženom posmatračkom uvodu. Radi se o portretnoj dramaturškoj formi, u kojoj Petra kao lik zauzima izraženu centralnu poziciju. Na planu forme, „Bugarski san“ kombinuje dijaloške scene sa ljudima iz junakinjinog okruženja i njeno obraćanje nevidljivom i nemom sagovorniku iza kamere, koje je postavljeno poput ispovesti o njenom životu. Reditelj je, takođe, prati i u svakodnevnom životu, peripetijama koje je snalaze prilikom pripreme preseljenja u drugu državu, dok je akcenat postavljen na njen emotivni odnos sa psom. Slika usamljeničkog i teškog života koji ne nudi nikakva uživanja postavljena je kroz nabavku hrane u državnom centru sa siromašne, te na kraju i razgovorom sa jednim od retkih Petrinih prijatelja u kom Petra kaže, da joj na kraju meseca kada plati stanarinu ostane novca da dva puta sebi kupi kebab na trafici.
Prisutna je razlika između delova koji prate Petru kroz njen život u Nemačkoj, čija je svrha oslikavanja njenog intimnog i emotivnog stanja, te delova u kojima se fokus prebacuje na Petrin odnos sa okolinom, a koji su dinamičniji na nivou tempa i ritma. Na vizuelnom planu, reditelj prikazuje arhivski materijal iz Petrine mladosti, kao i romantične snimke sa putovanja brodom Severnim morem, unutar starog televizora u Petrinom stanu, koji je zagušen velikim brojem uspomena i predmeta. Na taj način, u okviru kadra, reditelj daje istovremeni prikaz dve stvarnosti jedne osobe u dva razdoblja života, čime film dobija duboku i emotivnu notu. Sam kraj, ipak nudi određenu dozu kontradiktornosti, s obzirom da se film zatvara prizorom glavne junakinje dok steže termofor na grudima zbog prehlade izazvane hladnoćom u stanu u Bugarskoj, te natpisom koji poručuje da Petra već šest godina živi u Kavarni i da je ostvarila svoj san otvorivši malu galeriju.
Srđan Šarenac se služi rediteljskim komentarom putem upotrebe muzike. Dok je u Nemačkoj, Petra je praćena muzikom koja se može čuti na karuselima, podsećajući na vašare iz južnih krajeva ove zemlje, ali i na specifičan mikrokosmos glavne junakinje, koji ima estetske sličnosti sa ovim miljeom. Njen dolazak u Bugarsku prati muzički prelaz na trubače i muziku Bobana Petrovića, uz sumorne prikaze siromašne zemlje koja je nekada bila deo komunističkog sistema. Ovaj film najpre govori o raskrinkavanju „Bugarskog sna“ glavne junakinje, koji za većinu stanovnika Balkana ima čak i paradoksalnu notu. Najvažnija tema koju ovo ostvarenje problematizuje je ekonomski i socijalni sistem Zapadne Evrope, u kome su penzioneri poput Petre osuđeni na „snove“ da bi poboljšali svoj kvalitet života. Ključno je, međutim, da „Bugarski san“ govori o ceni dostojanstva trećeg doba. Kapitalizam kao sistem nudi penzionerima poput Petre prelazak sa napornog rada na puko preživljavanje. Tu se postavlja pitanje smisla prethodnog rada i funkcionisanja takvog sistema. Kulminativna scena filma u kojoj Petra sa svojom novom komšinicom u Bugarskoj posećuje plažu koja je nekada bila puna hotela i restorana, a koji su sada u ruševinama, u jednom kadru pokazuje tužnu poetiku starosti. Dve žene u penziji koje uspevaju da komuniciraju iako ne govore isti jezik, nasukane na obalama novopečene Evrope koja ni jednoj ni drugoj ne obećava baš ništa.
