Kritika filma Što se bore misli moje
NASLOV: Što se bore misli moje / REŽIJA: Milorad Milinković / SCENARIO: Milorad Milinković, Dragoljub Stojković / ULOGE: Dragan Mićanović, Nebojša Dugalić, Miloš Timotijević, Nataša Ninković, Jana Ivanović, Luka Grbić / TRAJANJE: 140’ / DRŽAVA: Srbija / GODINA: 2023.
Nije neoubičajan filmski potez, posebno kada se radi o američkim ostvarenjima komercijalne paradigme, da supercut montažna sekvenca bude iskorišćena kako bi se njome probudila znatiželja za ono što sledi. Međutim, kada film kojim su predočeni istorijski događaji počne takvom sekvencom koja otkriva više nego što nagoveštava, umesto znatiželje nastaje zbunjenost. Čitava se radnja filma, naime, odigrala već u prvom minutu. Upravo ovakvom montažom počinje novi film Milorada Milinkovića, Što se bore misli moje, odabran da ove godine predstavlja srpsku kinematografiju pred Američkom filmskom akademijom.
Nakon neočekivanog prologa sledi fabularizacija poslednje nedelje u životu kneza Mihaila Obrenovića (Dragan Mićanović), kao i priprema atentata koji se odigrao 29. maja 1868. godine. Romantičarski prepušten zaljubljeničkim poletu, knez poslednje dane života provodi u nastojanju da dobije blagoslov mitropolita kako bi oženio Katarinu Konstantinović (Jana Ivanović), naivno ignorišući upozorenja na nezadovoljstvo naroda njegovom upravljačkom politikom. Uz izuzetak nekoliko umetnutih prisećanja na dalje ili bliže događaje koji su prethodili, filmska priča smeštena je u poslednjih šest dana kneževog života, od kojih je svaki sugerisan tekstualnom karticom. Već ovim, iako naizgled minornim elementom, a kasnije i drugim stilskim odlukama, Milinković potcenjuje potencijal umetničke forme u kojoj stvara – ali i analitčki kapacitet publike. Nedostatak sofisticiranosti u korišćenju stvaralačkih postupaka odražava se, ponajviše, u prozaičnosti vizuelnih, dijaloških i simboličkih rešenja. Kao simbiotički primer može poslužiti nekoliko scena razgovora između kneza i kneginje čija je okosnica njegova čarapa koju ona ušiva. Ipak, teško je dokučiti bilo kakvo romantičarsko, čak romantično, a ponajmanje njeno simboličko značenje unutar dijegeze. Slično, karikaturalne i neuverljive izvedbe gotovo cele glumačke postavke mogu se pripisati nemaštovitom korišćenju filmskih izražajnih sredstava. Zlurado osmehivanje ministra vojnog Milivoja Petrovića Blaznavca (Nebojša Dugalić) u svrhe njegovog antagoniziranja samo je jedan od mogućih primera neinventivne rediteljske direkcije.
Dosledna konvencionalnost u odlukama vodi i tome da film Što se bore misli moje boluje, kao i mnogi drugi (savremeni) srpski filmovi, od tipiziranih, patrijarhalno uobličenih arhetipova ženâ, a koji se ovde ocrtavaju kroz likove kneginje Katarine, služavke Milice (Maja Čampar), a onda i sporadično instrumentalizovanih žena koje rade u javnoj kući. Načini njihovog prikazivanja manifestacija su uobičajene simptomatologije ovog problema. Scenom nagog ulaska u kadu, datog kroz zamagljeni kadar i usporeni snimak praćen klavirskom kompozicijom, lik kneginje Katarine biva podvrgnut momentu erotske kontemplacije, onako kako ga je opisala Lora Malvi u eseju Vizuelno zadovoljstvo i narativni film. Nedugo zatim, biva evociran i mizanscen koji Džon Berdžer u Načinima gledanja, kritikujući tradiciju evropskih slikara, navodi kao prototip licemernog predstavljanja nagih žena u zapadnoj umetnosti. Stavljajući Katarinu ispred ogledala kako bi time dočarao žensku taštinu, a onda implicitno proizveo i moralnu osudu ovako konstruisanog lika žene, Milinković opravdava Berdžerovo nezadovoljstvo metodama reprezentacije kojima se služe vizuelni umetnici.
Površna karakterizacija odlikuje ne samo ženske likove, već i one neistorijske. Fiktivnom junaku Marka Košarića (Luka Grbić) autori ulivaju tek površnu motivaciju, koja se ipak osipa naglim obrtom, nakon čega se njegova funkcija, uprkos opsežnom narativnom i vremenskom prostoru koji dobija unutar filma, potpuno gubi. Obrazac nezgrapnih interpolacija scenama sporednih likova narušava ne samo pripovedni tok, već i ritam čitavog filma. Montažne sekvence često su međusobno nesledive, pa nastaje haotično nizanje scena bez jasnog uzročno-posledičnog sleda. Rasuta pažnja autora koji ne uspeva da uspostavi kontrolu nad filmskom kompozicijom vremenom vodi do slične zbunjenosti i kod gledaoca, a gubitak fokusa najosetniji je u ključnim trenucima raspleta. Pokušaj građenja tenzije pred ubistvo kneza Mihaila prekida se premeštanjem u uzgredne situacije. Ovako nevešto usporavanje ritma, umesto da proizvede neizvesnost, doprinosi potpunom raspršivanju dinamike trilera čije naznake, iako stidljive, film dobija scenama između Blaznavca i Đorđa Čorugića (Miloš Timotijević).
Tako Što se bore misli moje postaje raskrsnica kinematografskih ćorsokaka. Iako se naziru pokušaji, mada nedovoljno ambiciozni, gotovo svaki od njih rezultirao je neuspehom – bilo da se radi o narativnoj građi, rasvetljavanju istorijski relevantnih događaja i njihovih aktera ili pak kreiranju filmskog dela upadljive umetničke vrednosti.
(Naslovna fotografija objavljena je uz odobrenje distributera filma.)
